DE CENTRIFUGE

Gedurende de wintermaanden presenteren we een aantal gebruiksvoorwerpen en producten die heel normaal waren in de jonge jaren van tante Dora, maar die langzamerhand zijn vergeten. Vaak zijn dat voorwerpen en producten die ooit hoorden bij een spaarzame levenswijze. Vandaag in Dora’s ding: het gemak van de centrifuge.

Tante Dora heeft er nog een gehad: een losse centrifuge. Tegenwoordig wast, spoelt en centrifugeert een wasautomaat in één enkele wasbeurt. Het wasgoed en het wasmiddel gaan er in, je kiest een wasprogramma, en drukt op de startknop. Vervolgens kun je iets anders gaan doen: een boek lezen, je haar föhnen of boodschappen doen. De machine doet de was voor je.

Dora centrifuge

Dat was vroeger anders. Tot de jaren zestig moesten huisvrouwen kleding op de hand wassen, in een tobbe heet sop, met een wasbord, een borstel en groene zeep. Uitspoelen, door de wringer, nog een keer spoelen, en nog een keer door de wringer. En dan aan de waslijn, om te drogen. Maandag was de vaste wasdag in Nederland, en aan het eind van die dag waren de meeste vrouwen doodop van alle inspanning.

Klotsende bewegingen

In de jaren zestig kochten de meeste huishoudens al snel een elektrische wasmachine. Die maakte heen en weer klotsende bewegingen, door middel van een soort schroef in het midden van de bak, waardoor de kleding vanzelf schoon werd. Dat bespaarde de huisvrouw in ieder geval het zwoegen op een wasbord. Voor het overige veranderde er opvallend weinig op maandag wasdag.

Het water moest nog steeds in ketels op het fornuis heet gemaakt worden, net als bij de handwas, want de wasmachine had geen ingebouwd verwarmingselement. Ook het afvoeren van het gebruikte waswater was een kwestie van emmers sjouwen. Vervolgens moest de was moeizaam worden uitgewrongen met een zelfde soort wringer die al voor de handwas werd gebruikt. Ook het spoelen ging vaak nog op de hand. Wassen met zo’n ouderwetse wasmachine duurde nauwelijks korter dan de handwas.

Dora wasbord 1

Dat veranderde, toen in de loop van de jaren zestig de losse centrifuge op de markt kwam. Het ding stond letterlijk als het kleine, dappere hulpje naast de wasmachine, vaak in de badkamer. Je deed de natte was in de trommel met gaatjes, meestal van boven, deed het deksel dicht en startte de centrifuge. In een wip werd de was droog geslingerd: omslachtig uitknijpen en door de wringer halen waren niet meer nodig.

Bokken en stampen

Je moest het wel een beetje leren, dat centrifugeren. Je diende het wasgoed met enig overleg in de trommel te schikken, langs de kanten vooral. Als je het wasgoed ongelijk verdeelde, dan kon de centrifuge door de snel ronddraaiende beweging behoorlijk gaan bokken en stampen. Het was sowieso verstandig om het apparaat de eerste halve minuut vast te houden, want het was geen groot ding, en de kracht waarmee het kletsnatte en daardoor loodzware wasgoed werd rondgeslingerd, kon de centrifuge desnoods doen omvallen.

Het uit de was geslingerde water en sop liep via een rubberen goot in een emmer of in het afvoerputje van de badkamer. Het uitspoelen ging dikwijls nog op de hand, maar wringen was niet meer nodig. Tussen elke wasgang stond de goeie oude centrifuge klaar om alles in een handomdraai droog te zwieren.

wasmachine 1

 

Pas in de jaren zeventig van de vorige eeuw werden de halfautomatische wasmachine en de centrifuge vervangen door de machine die alles kon: de volautomatische wasautomaat. De trommel met gaatjes was even geschikt om erin te wassen als om ermee te centrifugeren. Het overhevelen van het ene apparaat in het andere was niet langer nodig. Je kon de wasautomaat direct aansluiten op de waterleiding, en het waswater werd rechtstreeks in de afvoer gepompt. De huisvrouw stopte de was en het wasmiddel erin, en de machine deed de rest.

Openluchtmuseum

De losse centrifuge en de ouderwetse wasmachine staan momenteel in het Openluchtmuseum in Arnhem, in een waarheidsgetrouwe reconstructie van een jarenzestiginterieur. Het zijn overbodig geworden apparaten, gelukkig. Voortaan kan de wassende vrouw of man de maandag aan wat anders besteden, dan aan wassen.

waslijn

De centrifuge wordt nog wel verkocht, onder andere naar armere landen waar geen waterleiding is en nauwelijks betrouwbare stroom. Daar wordt ook nog de ouderwetse wasmachine gebruikt. Als er een uurtje elektriciteit is, wordt er gewassen en gecentrifugeerd, het water wordt op een houtvuurtje verhit, en spoelen gebeurt vaak in de rivier. Bijna net als bij ons, een halve eeuw geleden.

LEES MEER:   Vorige week ging Dora’s ding over de ouderwetse handkoffiemolen:

http://www.dora-besparen.nl/doras-ding/de-koffiemolen/

 

Dit vind je misschien ook leuk...

2 reacties

  1. P. Puck schreef:

    Bij ons is de centrifuge nog steeds in gebruik, ideaal voor de vele wollen truien die hier op de hand gewassen worden.
    Maar ook de trommelwas gaat de centrifuge in, omdat het de droogtijd verkort en er minder vocht in huis komt tijdens het drogen aan het wasrek.
    Volgens mij is er geen wasmachine die op kan tegen de 2800 toeren van de centrifuge.