LEVERTRAAN

Gedurende de wintermaanden presenteren we een aantal gebruiksvoorwerpen en producten die heel normaal waren in de jonge jaren van tante Dora, maar die langzamerhand zijn vergeten. Vaak zijn dat voorwerpen en producten die ooit hoorden bij een spaarzame levenswijze. Vandaag in Dora’s ding: levertraan.

Hele generaties kinderen groeiden op met een walging voor levertraan. En toch moesten ze elke dag een lepel levertraan naar binnen wurgen als de R in de maand was. In de winter liepen kinderen het risico dat ze te weinig zonlicht kregen. En dus een tekort aan vitamine D opliepen, waardoor ze kromme botten konden krijgen. Levertraan was voor hun eigen bestwil, zei moeder, en ze goot het snel naar binnen. Blûh!

Toen tante Dora jong was, hoorde een lepel levertraan bij de winter, net als erwtensoep en sleetje rijden. In de winter is er minder zonneschijn, die ervoor zorgt dat de mens in zijn huid vitamine D aanmaakt. Vitamine D is goed voor van alles, onder andere voor de weerstand en voor de groei van botten en tanden. Een echte kindervitamine dus, waar je als jong mens geen gebrek aan mag lijden. Vandaar dat er vroeger extra vitamine D werd gegeven door middel van een natuurproduct: levertraan.

 Kabeljauwen

Veel mensen denken dat levertraan wordt gemaakt van het vet van walvissen. Dat klopt niet. Voor levertraan worden de vette levers van kabeljauwen en schelvissen zodanig bewerkt, dat de olie vrij komt. Die olie bevat veel vitamine D. Vroeger werd de gezuiverde visolie bij de drogist verkocht. Die had een vaatje met het spul staan, waar hij op verzoek een litertje uit tapte, in een glazen fles waar hij een etiket op plakte. ‘Levertraan’ stond erop, als waarschuwing aan de gebruiker.

Overigens pakte tante Dora het met haar eigen kinderen slim aan. Ook zij moesten levertraan slikken, om in de winter geen kromme botten te krijgen. Maar tante Dora nam altijd zelf eerst een lepeltje, voordat ze haar kinderen er een gaf. ‘Hmmm!’, zei ze dan, en ze deed alsof ze het heel lekker vond. Als de kinderen het niet leken te geloven, nam ze nog een lepel. ‘Hmmm!’, zei ze weer. En dan lustten de kinderen het ook ineens, en riepen in koor: ‘Hmmm!’

De kinderen van tante Dora zijn allemaal groot geworden, met kaarsrechte botten. Misschien heeft het geholpen? Tegenwoordig zit overal vitamine D in gestopt. Het zit al heel lang in margarine, maar de vitamine wordt ook steeds meer aan andere levensmiddelen toegevoegd, zoals aan ontbijtgranen. De kans dat je een tekort aan vitamine D krijgt is tegenwoordig niet groot. Levertraan lijkt niet meer echt nodig.

Maar veel ouderen zien en zagen levertraan ook als een soort levenselixer, dat overal goed voor was. Daar zit wat in, want levertraan bevat ook heel veel omega 3 vetzuren, en die zijn inderdaad overal goed voor. Tante Dora gebruikt geen levertraan meer, maar veel van haar generatiegenoten slikken het nog steeds. Het vaatje levertraan bij de drogisterij is verleden tijd, maar pilletjes gevuld met levertraan bestaan nog wel. Die kun je zo doorslikken, zonder de levertraan te hoeven proeven. Jammer, want levertraan is eigenlijk niet eens zo erg vies.

Vitamine D-gebrek

Levertraan is overal goed voor, of overal goed tegen, zeggen de verstokte gebruikers. En misschien terecht, want wie aan een vitamine D-gebrek lijdt, voelt zich beslist niet fijn. Veel allochtone vrouwen die hun lichaam en hoofd bedekken en veel binnen zitten, lijden eraan, door een gebrek aan zonlicht op hun huid. En vegetariërs en strikte lijners krijgen ook wel eens te weinig vitamine D binnen, omdat D in vlees en vis en in zuivelproducten zoals boter en kaas zit. We kunnen tegenwoordig misschien om levertraan lachen, maar een gebrek aan vitamine D is zeker niet om te lachen.

LEES MEER: Vorige week in Dora’s ding: de mattenklopper!

http://www.dora-besparen.nl/doras-ding/de-mattenklopper/

Follow