DE OORLOG LEERDE VEEL VROUWEN ZUINIG KOKEN

UIT HET KOOKSCHRIFT VAN TANTE DORA

In haar kookschrift verzamelt tante Dora al jaren smakelijke recepten, spaarzame kooktips en maaltijdsuggesties. Een schat aan inspiratie, opgeborgen in de la van de keukentafel. Gelukkig mag Dora Besparen elke dag in het geheime kookschrift bladeren, en de erin opgeborgen kennis en ervaring met haar lezers delen.

Voor Tante Dora was de tweede wereldoorlog een harde leerschool.

De moeder van één van haar neven schraapte nog heel lang elk vlokje boter of margarine van de binnenkant van het papier waarin de boter was verpakt. Ze had de oorlog meegemaakt, en was er in die tijd aan gewend geraakt om elk grammetje vet daadwerkelijk te gebruiken, en niets weg te gooien. Zelfs 25 jaar na het einde van de oorlog schraapte ze nog de boterpapiertjes af.

dora-distributie

Niemand wil weer oorlog. Maar voor veel mensen, vooral voor vrouwen als tante Dora, die een verantwoording hadden dat er eten op tafel kwam, waren de omstandigheden tussen 1940 en 1945 een indringende leerschool. Veel voedingsmiddelen waren toen helemaal niet meer te krijgen, omdat het door de Duitsers bezette Nederland was afgesneden van de wereldhandel. Koffie en thee waren er niet meer, dus moest er gezocht worden naar vervangende grondstoffen. Zo ontstond een hele markt van namaakkoffie en -thee.

‘Nasi’

Ook rijst was niet te krijgen. Sommige huisvrouwen toverden desondanks toch ‘nasi’ op tafel, door de rijst te vervangen door de in Nederland wel verkrijgbare gort. Volgens de overlevering proefde je het verschil nauwelijks. Natuurlijk misten velen de bananen en de sinaasappelen. Maar een appel en een peer zijn nu eenmaal ook fruit. Fruit, waar je bovendien nog mee kunt koken ook.

Het meeste voedsel was in de oorlog op de bon, en werd op die manier zo eerlijk mogelijk verdeeld over alle Nederlanders. Door deze zogenaamde distributie kon iedereen een gelijk deel van het weinig voorhandene krijgen, en niet alleen maar de mensen met veel geld. Iedereen kreeg voedselbonnen, waarmee je een bepaalde hoeveelheid vlees, brood en vetstof, maar ook kleding en schoeisel kon kopen. Als het in de winkel lag, ten minste. Zeker tegen het einde van de oorlog kon je zelfs met bonnen niet veel meer kopen.

honger 1

In de oorlog moest je als huisvrouw vindingrijk zijn, om je hele gezin te eten te geven. Want dat was en bleef de taak van de vrouw: zorgen voor eten. En hoewel de meeste mensen zich schikten in de moeilijke situatie, moest het eten wel een beetje smaken. In de oorlog was er een groot aanbod aan recepten, die thuiskoks leerden hoe ze van weinig veel konden maken. Best lastig, als je niet meer hebt dan een paar aardappelen, voederbieten en een half onsje vlees voor een heel gezin.

Vindingrijkheid

Nogmaals: niemand zit op een oorlog en op schaarste te wachten. Maar we kunnen wel wat leren van de vindingrijkheid van de vrouwen van toen. Ook in de 21ste eeuw zijn er weer mensen die zich niet alles kunnen veroorloven. Nu niet door oorlog of bezetting, maar omdat ze in een uitkering zitten, werkloos zijn of schulden hebben. Tegenwoordig kun je onder bepaalde omstandigheden naar de Voedselbank, maar het is niet altijd gemakkelijk om van de diverse spullen van de Voedselbank iets eetbaars te componeren. Ook daar moet je vindingrijk voor zijn.

De les van de oorlog is: er ligt vrijwel altijd wat in de kast, waar je met wat fantasie iets te eten van kunt maken. Al is het maar wat meel, een eitje en een grote ui. Lees eens wat oorlogsrecepten, en laat je verrassen door de vindingrijkheid van de huisvrouwen driekwart eeuw geleden. Zoek eens op internet, onder ‘recept’ en ‘oorlog’. Er is best wat te vinden op het world wide web.

dora-bonnen

LEES MEER:   Lees ons item nog eens over ‘Ersatz’: de namaakspullen die in de oorlog werden gemaakt:

http://www.dora-besparen.nl/gedachte-van-de-dag/ersatz-als-er-niets-meer-is-of-om-je-gezondheid/

 

De recepten en tips in dit artikel zijn eerder verschenen op Dora Besparen. Ze zijn inmiddels verbeterd en aangepast. Heb je suggesties en opmerkingen? Deel ze onderaan deze pagina of op Facebook, of stuur je mail naar: tante@dora-besparen.nl

Dit vind je misschien ook leuk...

3 reacties

  1. Els Hengstmengel schreef:

    Jaren geleden keek ik naar een engelse serie, waarin Woolton Pie voorkwam. Ik heb het recept opgezocht en een keer gemaakt. Misschien zijn er meer mensen die het willen navolgen. Dit is de link:
    http://www.knutzels.nl/2011/02/23/woolton-pie/

  2. Bieke schreef:

    Ik heb een Engelstalig kookboekje van Clara, uitgebracht in samenwerking met haar kleinzoon. Ze beschrijft hoe haar Italiaanse moeder kookte tijdens de Grote Depressie. Past goed bij dit thema. Er zijn ook geweldige You Tube filmpjes van

    Clara Cannucciari was in 1929 14 jaar en heeft het leven in de Grote Depressie bewust meegemaakt. In Great Depression Cooking laat Clara sinds mei 2007 zien hoe je de gerechten van toen bereidt

    • Lena schreef:

      Boterpapiertjes zijn heel handig om een ovenschaal mee in te vetten en wanneer je ze onderin een koekblik legt dan plakt je cake niet vast. Je kunt ze ook bovenop een ovenschotel leggen (of op een stuk vlees of kip), op die manier is het sneller gaar. Gerechten met een lange oventijd kan je zo bovendien beschermen tegen uitdrogen. En als je een korstje erop wilt haal je de papiertjes er tegen het einde van de oventijd weer af en doe je eventjes de grill aan. Dit heb ik allemaal geleerd van mijn moeder, die opgroeide in het naoorlogse Engeland, waar de voedselschaarste nog jarenlang bleef aanhouden. Maar nog los van schaarste en hergebruik zijn die boterpapiertjes vooral ook reuze praktisch voor bovengenoemde toepassingen.