‘UITGESTELDE’ KOFFIE EN DE SOLIDARITEIT

door neef Groen · Gepubliceerd 10/02/2016 · Bijgewerkt 05/05/2019

TANTE DORA

Zogenaamde ‘uitgestelde’ koffie is de hit van dit moment. Er zijn overal in de wereld, en sinds enige tijd ook in Nederland, cafés en koffietenten waar de bezoekers koffie voor anderen kunnen bestellen en betalen. Ze bestellen hun eigen koffie, rekenen die af, maar betalen ook één of meer ‘uitgestelde’ kopjes of bekers koffie. Die uitgestelde koffie is voor mensen die eigenlijk geen koffie kunnen betalen, maar die best een warm bakkie kunnen gebruiken, bijvoorbeeld omdat ze dakloos zijn, op straat leven en nergens terecht kunnen.

Als de dakloze toe is aan een opbeurende bak koffie, gaat hij de koffiewinkel binnen, vraagt of er nog uitgestelde koffie is, en als dat zo is, krijgt hij of zij een gratis beker of kop. Het is een heel eenvoudige maar effectieve manier om iets te doen voor mensen die het moeilijk hebben. En het is anoniem: niemand weet wie de uitgestelde koffie heeft betaald, en de gevers weten niet wie zij een bakkie hebben geschonken. Zo’n regeling geeft een goed gevoel, aan zowel gevers als ontvangers.

‘Uitgesteld’ inkomen

Eigenlijk werkt een sociale samenleving net zo: de mensen die het iets beter hebben, bestellen een ‘uitgesteld’ inkomen. Ze doen via belastingen en premies geld in een grote, anonieme pot. Uit die pot worden mensen betaald die niet (meer) in hun levensonderhoud kunnen voorzien, zoals ouderen, zieken en mensen zonder een betalende baan. Gevers en ontvangers kennen elkaar niet, maar de ene zorgt wel voor de ander.

De regelingen rond het uitgestelde inkomen zijn, in tegenstelling tot de uitgestelde koffie, niet vrijwillig. In het politieke spraakgebruik noemen we dat ‘gedwongen solidariteit’. Je moet solidair zijn met iemand die je niet kent, en die je misschien helemaal niet mag. Maar je krijgt een boete en straf als je niet betaalt. Gedwongen solidariteit is voor veel mensen niet leuk. Vooral als de gevers moeite krijgen met de ontvangers.

Wie vindt dat zijn buurman in de bijstand best kan werken en vooral een lui varken is, heeft er al snel moeite mee om voor zo iemand een uitgesteld inkomen te betalen. Een uitgestelde beker koffie voor een dakloze voelt goed, maar een inkomen voor een zieke of werkloze medeburger wekt tegenwoordig snel irritatie. Vaak onterecht, want slechts weinig mensen hebben verwijtbare ‘schuld’ aan hun moeilijke situatie. Geldgebrek en afhankelijkheid kan iedereen overkomen.

Daarom is solidariteit zo’n goede zaak, ook gedwongen solidariteit. Omdat iedereen pech kan hebben, zelfs de mensen die nu geloven dat ze zo goed en slim zijn dat zij NOOIT pech zullen hebben. Maatschappelijke tegenslag is toch echt een normaal fenomeen geworden, of je dat nu wilt of niet. De scheidslijn tussen gever en ontvanger van uitgestelde koffie is smal, en snel overschreden.

Diploma’s

Solidariteit is goed, ook voor mensen die denken er nooit aanspraak op te hoeven maken. Want misschien leven zij, ondanks hun diploma’s en hun oppassende leven, over een jaar ook op straat, en snakken ze naar een warme bak koffie die ze niet meer kunnen betalen. Zulke dingen gebeuren echt, de laatste jaren. Een plotseling ontslag, de financiële nasleep van een scheiding of een kostbare medische ramp, en je leven ziet er ineens veel minder rooskleurig uit. Dan is uitgestelde koffie een kleine vorm van solidariteit. Maar een ‘uitgesteld’ inkomen kan levens redden. Een groot goed, die solidariteit.