GEEN OORLOG, EN GEEN CRISES MEER
Op 4 mei gedenken we de doden, vooral de doden van de Tweede Wereldoorlog. We staan stil bij het onnoemelijk leed dat vijf jaar oorlog in ons land heeft veroorzaakt. 4 mei als herdenkingsdag is vlak na de bevrijding ingesteld, toen iedereen nog heel eigen ervaringen had met bommen, vervolging, honger en verdrijving van huis en haard. Dat nooit weer.
We vergeten wel eens, dat we na de oorlog ook vonden dat er iets anders nooit meer mocht gebeuren: de grote financieel-economische crisis van de jaren dertig. In 1929 zorgden wilde speculatie op de beurs en slechte controle op de banken ervoor, dat in New York de aandelenbeurs instortte. Uiteindelijk zou die beurscrash de hele wereldeconomie meeslepen in de afgrond. Tientallen miljoenen mensen verloren hun baan en hun inkomen. In een tijd dat werkloosheidsuitkeringen slecht of helemaal niet geregeld waren, leidde dat tot armoede, honger en hopeloosheid.
Schreeuwlelijkerds
Die diepe hopeloosheid dreef hele volkeren in de armen van gevaarlijke schreeuwlelijkerds, die iedereen weer werk en een toekomst beloofden. Historici zijn het er over eens, dat Hitler zonder de wereldcrisis van de jaren dertig nooit aan de macht zou zijn gekomen. De uitzichtloosheid van een langdurige economische crisis doet gekke dingen met mensen, en met hun keuzes.
Vlak na de oorlog werd er dan ook van alles aan gedaan om de mogelijkheid van een nieuwe, vernietigende crisis zoveel mogelijk in te dammen. De bankensector werd wereldwijd onder streng toezicht geplaatst en gereguleerd. Door allerlei overeenkomsten en verdragen werden de economieën in de vrije wereld op elkaar afgestemd. Die maatregelen leidden tot een in de mensengeschiedenis ongekende bloei, zowel op materieel gebied als in de menselijke verhoudingen. Nooit meer crisis, en daardoor nooit meer oorlog.
In de jaren tachtig van de vorige eeuw werden alle regels en verdragen overboord gegooid. Mensen als Reagan en Thatcher vonden dat banken en bedrijven teveel aan banden werden gelegd. De economie en de welvaart moesten voortaan worden overgelaten aan de vrije markt. Doe maar waar je zin in hebt, dan komt alles wel goed. Wat voor jou goed is, is ook goed voor andere mensen. Banken werd geen strobreed meer in de weg gelegd, om te speculeren en ongegeneerd allerlei lege bellen op te blazen. Die luchtbellen knalden in 2008 met een donderend geraas uit elkaar.
Europese Unie
Inmiddels zitten we in de ernstigste en de meest langdurige crisis na de crisis van de jaren dertig van de vorige eeuw. In sommige landen van de Europese Unie zit de helft van de jonge mensen werkloos en perspectiefloos thuis. Daar wordt soms lang over vergaderd, zonder veel resultaat. Of het zou moeten zijn dat er nog verder bezuinigd wordt, een recept dat in de jaren dertig ook niet hielp, en de ellende alleen maar erger maakte.
In heel Europa en daarbuiten zijn nieuwe schreeuwlelijkerds opgestaan, die de bange en ontevreden kiezers gouden bergen beloven. Er worden weer grenzen gesloten, en de defensiebudgetten gaan omhoog. En er worden weer luidkeels bevolkingsgroepen aangewezen, die voor alle narigheid verantwoordelijk zouden zijn, net als in de jaren dertig. Terwijl de echte verantwoordelijkheden de andere kant uitkijken en hun kop in het zand steken, eveneens: net als in de jaren dertig.
Laten we op 4 mei ook gedenken dat we geen crisis meer willen, zoals de crisis uit de jaren dertig, waar de mensen in 1945 nog vol van waren. Laten we op 4 mei bedenken dat een wereldwijde economische crisis geen natuurramp is, maar door mensen wordt veroorzaakt. Iets wat mensen veroorzaken, kunnen mensen ook weer recht zetten. Laten we de knappe en verstandige koppen gedenken, die er na 1945 voor zorgden dat een crisis onmogelijk werd. Voorlopig althans, totdat domme en hebzuchtige mensen het roer weer overnamen, met desastreuze gevolgen. Nooit meer oorlog. Nooit meer crisis.
LEES MEER: Je blijft je afvragen: gaat de economie nu goed, of gaat het slecht?
Follow
Prachtig stuk. Dat ga ik vanavond zeker gedenken. En hopen dat er weer ruimte komt voor knappe koppen die zich willen inzetten voor een duurzame wereld en economie waar voor iedereen en alles meer plek is. Ik ben ervan overtuigd dat de crisis omgebogen kan worden als we macht en hebzucht opzij schuiven voor een andere mindset: minder materialisme, minder kapitalisme, meer tolerantie, tevredenheid en de wens om de wereld leefbaar en duurzaam te houden/maken.