HET ONVOORWAARDELIJK BASISINKOMEN DOORGELICHT
Het is alweer enige tijd geleden dat we inhoudelijk aandacht besteedden aan het onvoorwaardelijk basisinkomen. De laatste tijd laait de discussie rond het basisinkomen weer op. Misschien is het goed om de voor- en nadelen nog eens op een rijtje te zetten.
Het onvoorwaardelijk basisinkomen is een door de staat gegarandeerd minimuminkomen dat iedere burger krijgt, en waar je in principe van moet kunnen rondkomen. Iedereen boven een bepaalde leeftijd krijgt zo’n basisinkomen, ongeacht of hij of zij een miljoen verdient, of zonder werk zit. Het basisinkomen wordt betaald uit de belastingopbrengsten.
Foto: Basic Income Earth Network BIEN
Voordelen:
- Er vervalt een enorme hoeveelheid administratieve rompslomp. We hebben in Nederland ontelbare uitkeringen, toeslagen en subsidies, met evenzovele regeltjes en uitzonderingen op die regeltjes. Dat kost een enorme inzet van administratief personeel en opsporingsambtenaren. Als iedereen één vast bedrag krijgt, dan is al die administratie in één keer overbodig. Tel uit je winst, die loopt ieder jaar in de miljarden.
- Mensen op een minimumniveau zoals de bijstand worden bevrijd van allerlei dwingende regeltjes, dingen die ze vooral wel en vooral niet moeten doen. Arm zijn is een dagtaak, alle energie gaat eraan op. Terwijl die energie beter besteed kan worden aan zinvolle zaken, zoals het zoeken van werk, aan studie, of aan het opzetten van een eigen bedrijf. Bovendien geldt bij een basisinkomen: alle extra inkomsten mag je houden, je hoeft niets meer bij de uitkerende instantie af te geven. Het loont weer om te werken!
- Wie bevrijd is van financiële zorgen, durft meer risico’s te nemen. Enige proeven met een basisinkomen elders in de wereld hebben laten zien, dat mensen het vanuit hun veilige inkomen aandurven om een bedrijf te beginnen, en meer te investeren in studie. De economie van Nederland zou daardoor ondernemender en innovatiever kunnen worden.
- De arbeidsmarkt wordt weer een echte ‘markt’, als werknemers de keuze hebben om ergens NIET te werken. De arbeidsmarkt is dan niet langer een dictaat van de werkgevers, maar daadwerkelijk een markt, waar kan worden onderhandeld over loon en arbeidsvoorwaarden. Het zou de arbeidsverhoudingen in Nederland veel goed doen.
- Het wordt voor burgers veel gemakkelijker om tijdens hun leven mee te veranderen met de omstandigheden. Perioden van werken, kinderen opvoeden, vrijwilligerswerk doen, mantelzorg verlenen, studeren en ontspannen kunnen elkaar zonder problemen afwisselen. Daardoor krijgt de samenleving een nieuwe, positieve samenhang.
- Het wordt voor werkgevers eenvoudiger om minder aantrekkelijk werk op een flexibele manier te laten uitvoeren. Er zijn meer dan genoeg mensen die zwaar en onaangenaam werk willen doen, als het maar niet vijf dagen in de week is. Drie ochtenden per week kan ook. Dat biedt de werkgevers mooi de gelegenheid om werknemers flexibeler in te zetten.
- Het basisinkomen vormt letterlijk een basis, zoals nu al de AOW voor gepensioneerden een basisinkomen is. Voor een gepensioneerde is het opgebouwde pensioen ‘voor erbij’. Als je die gedachte doortrekt naar het onvoorwaardelijke basisinkomen voor iedereen, kan het loon van een werkende in principe lager zijn, letterlijk een aanvulling op het basisinkomen. Dat heeft een gunstige uitwerking op de loonkosten: Nederland wordt concurrerender op de wereldmarkt.
Er zijn ook nadelen aan het onvoorwaardelijk basisinkomen:
- Wij in Nederland kunnen niet zomaar besluiten dat wij wel een basisinkomen invoeren, terwijl de landen om ons heen dat niet doen. In een globale economie kun je als enkel land niet iets radicaal anders doen dan de rest. Dat leidt mogelijk tot scheve verhoudingen, bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt.
- Het basisinkomen geldt voor álle mensen, anders is het geen basisinkomen. Niet alleen mensen zonder werk en met geringe kansen op de arbeidsmarkt krijgen het, maar ook de multimiljonairs, die het eigenlijk niet nodig hebben. Iets dergelijks geldt voor de kinderbijslag: ook die krijgen alle ouders, arm of rijk. Moet je zo’n basisinkomen eveneens aan rijke mensen geven?
- Er is altijd een kans dat heel veel mensen helemaal ophouden met werken, en met een gering maar afdoende minimum genoegen nemen, en gaan lanterfanten. Dat geeft niet alleen scheven gezichten, maar kan er ook toe leiden dat de economie tot stilstand komt.
- Ondanks het basisinkomen zullen er altijd mensen zijn die door pech of eigen toedoen problematische schulden opbouwen. Bovendien hebben mensen met handicaps soms (veel) extra geld nodig om in de samenleving mee te doen. Kortom: je kunt de schuldhulpverlening, de toeslagen en de subsidies nooit helemaal afschaffen.
- Wie zal dat onvoorwaardelijk basisinkomen betalen? Het geld komt in ieder geval uit de belastingen. Voorstanders van het basisinkomen zeggen al snel dat, als de vermogenden iets meer betalen, het financieel moet kunnen. Veel garanties zijn er echter niet. Wat gebeurt er als er te weinig geld binnenkomt? Überhaupt kunnen we de effecten niet goed inschatten.
Zuinig met tante Dora doet niet aan politiek. Maar de neven zien zelf wel positieve kanten aan een onvoorwaardelijk basisinkomen. Het maakt het voor de armen veel gemakkelijker om aan hun armoede te ontsnappen, en werkelijk een bijdrage te leveren aan de samenleving. We zouden experimenten op kleine schaal dan ook toejuichen, bijvoorbeeld in een aantal steden, of in een bepaalde streek. Zo kun je zien of het werkt. Als het niet werkt: even zo goede vrienden. De experimenten die tot nu toe hebben plaatsgevonden, stemmen echter zeer hoopvol.
LEES MEER: Als we het over inkomen hebben, laten we het dan ook eens over ‘banken’ hebben. Die andere ‘banken’, bedoelen we:
Follow
